W ramach podatkowej części tzw. Polskiego Ładu wprowadzono nowe narzędzie służące kontroli podatników zwane nabyciem sprawdzającym.
Zgodnie z projektem ustawy, będzie to uprawnienie urzędników organów podatkowych do przeprowadzenia swego rodzaju quasi kontroli w postaci nabycia od sprzedawcy towaru lub usługi w celu sprawdzenia, czy wywiązuje się on z obowiązków podatkowych, np. czy ewidencjonuje sprzedaż przy użyciu kasy rejestrującej oraz czy wydaje nabywcy paragon fiskalny.
W toku nabycia sprawdzającego towaru, sprawdzający (pracownik urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego), niezwłocznie po dokonaniu transakcji nabycia towaru od sprawdzanego (np. przedsiębiorcy lub jego pracownika) okaże mu legitymację służbową, poinformuje go o dokonaniu nabycia sprawdzającego oraz pouczy o jego prawach i obowiązkach. Następnie sprawdzający niezwłocznie zwróci sprawdzanemu zakupiony towar wraz z paragonem fiskalnym, który dokumentuje jego sprzedaż. Nabycie sprawdzające towaru będzie mogło zakończyć się sporządzeniem notatki służbowej bądź protokołu.
Odmiennie będzie to przebiegało w przypadku nabycia sprawdzającego usługi. Sprawdzający po jego dokonaniu również wylegitymuje się i poinformuje sprawdzanego o dokonaniu nabycia sprawdzającego oraz przysługujących mu prawach i obowiązkach. Jednakże z racji na naturę usługi, nie zwróci jej sprawdzanemu po dokonaniu nabycia sprawdzającego. Jeżeli sprawdzający wykona powyższe czynności przed wykonaniem usługi (w związku z czym nie zostanie ona wykonana), sprawdzany będzie musiał zwrócić sprawdzającemu otrzymaną zapłatę i przyjąć zwrócony paragon fiskalny (jeśli został wydany). Jeżeli zaś sprawdzany wykona usługę, ma prawo do zatrzymania zapłaty. Nabycie sprawdzające usługi zakończy się sporządzeniem przez sprawdzającego protokołu.
W toku nabycia sprawdzającego, sprawdzany będzie miał prawo wglądu do stałego upoważnienia sprawdzającego do dokonywania nabycia sprawdzającego (oprócz jego legitymacji służbowej), a także do otrzymania egzemplarza notatki służbowej lub protokołu kończącego nabycie sprawdzające.
Natomiast do obowiązków sprawdzanego będzie należał obowiązek okazania dowodu tożsamości sprawdzającemu, a także przyjęcie zwracanego towaru oraz paragonu fiskalnego dokumentującego sprzedaż towaru lub usługi. Ponadto będzie musiał on zwrócić zapłatę otrzymaną za zwracany towar, lub towar, który nie zostanie zwrócony, ponieważ w toku nabycia sprawdzającego okaże się, że stanowi dowód popełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego.
Do nabycia sprawdzającego nie będą mogły być stosowane przepisy ustawy Prawo przedsiębiorców dotyczące ograniczeń kontroli działalności gospodarczej.
Konsekwencją niespełnienia przez sprawdzanego wyżej wymienionych obowiązków będzie podleganie karze grzywny za wykroczenie skarbowe (zagrożone karą grzywny w wysokości do 720 stawek dziennych).
Powyższa zmiana w znacznym stopniu adresowana będzie do sprzedawców detalicznych, którzy dokonują sprzedaży na rzecz konsumentów. Na marginesie należy wskazać, że dotychczas organy skarbowe prowadziły ten rodzaj „kontroli” od lat jako nieformalny proceder.
