W ostatnich latach liczne wątpliwości po stronie podatników wzbudzała kwalifikacja do odpowiedniego źródła przychodów otrzymanych odsetek za opóźnienia, gdyż kwalifikacja ta nie pozostaje bez wpływu na wysokość zobowiązań podatkowych.
Zgodnie z pierwszym stanowiskiem (obecnie pozostającym w mniejszości), odsetki za nieterminową zapłatę należało zaliczać do tego samego źródła przychodów co należność główna. Co za tym idzie, powinny być one opodatkowane na tych samych zasadach co należność główna. Przykładowo, jeśli należność główna korzystała ze zwolnienia z opodatkowania jako przychód wskazany w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT, to również odsetki z tym przychodem związane powinny korzystać z tej preferencji.
Z kolei, zgodnie z drugim stanowiskiem, które od 2016 roku należy już rozpatrywać w kategorii ugruntowanej linii interpretacyjnej i orzeczniczej, odsetki od należności wypłacanych za opóźnienia są zaliczane do przychodów z innych źródeł (a więc opodatkowane na zasadach ogólnych). Powyższa zasada dotyczy także w sytuacji, gdy należność główna, od której naliczone zostały odsetki za opóźnienie, korzysta ze zwolnienia z opodatkowania.
Takie niekorzystne dla podatników stanowisko zajął również NSA w najnowszym wyroku z dnia 17 października 2018 r., sygn. akt II FSK 2902/16 w sprawie opodatkowania odsetek od orzeczonego wyrokiem sądowym odszkodowania.
Stan faktyczny
W niniejszej sprawie podatnik ulokował oszczędności w banku. Niestety, okazało się, że pracownica tej instytucji finansowej, bez jego dyspozycji, inwestowała oszczędności Podatnika a następnie wyprowadzała jego z konta. W związku z tym, iż na skutek opisanego nielegalnego procederu, Podatnik został pozbawiony prawie wszystkich środków i zakupionych instrumentów finansowych, postanowił on pozwać bank o odszkodowanie za wyrządzoną mu szkodę. Sąd zasądził na jego rzecz odszkodowanie wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Co istotne, na kanwie niniejszej sprawy, wypłacone odszkodowanie korzysta ze zwolnienia z podatku PIT na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT, zgodnie z którym wolne od podatku dochodowego są m. in. odszkodowania otrzymane na podstawie wyroków do wysokości w nich określonej.
Mając na uwadze powyższe, Podatnik wystąpił z wnioskiem o wydanie Indywidualnej Interpretacji podatkowej w przedmiocie, czy zwolnieniem z opodatkowania objęta będzie jedynie kwota zasądzonego na jego rzecz odszkodowania, czy także kwota zasądzonych odsetek. Co istotne, zgodnie ze stanowiskiem Podatnika, cała kwota powinna korzystać ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT. Z tym stanowiskiem nie zgodził się jednak Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy (interpretacja indywidualna z dnia 3 listopada 2015 r. nr ITPB4/4511-375/15/MP), uznając, że wyłączenie z opodatkowania należności głównej nie oznacza, że wolne od podatku są także odsetki od niej naliczone. Po stronie podatnika stanął jednak WSA w Gdańsku, stwierdzając, że skoro odszkodowanie podlega zwolnieniu z opodatkowania, to również odsetki z tym przychodem związane powinny korzystać z tej preferencji. Niestety, pozytywne dla podatników rozstrzygnięcie WSA zostało następnie uchylone wyrokiem NSA z dnia 17 października 2018 r., sygn. II FSK 2902/16.
Uzasadnienie wyroku
Z omawianego orzeczeniu NSA wynika, iż świadczenia odsetkowe uznaje się za wolne od podatku jedynie w wyraźnie wskazanych przez ustawodawcę przypadkach. Co także istotne, w uzasadnieniu wyroku Sąd odwołał się do uchwały NSA z 6 czerwca 2016 r. sygn. II FPS 2/16., zgodnie z którą odsetki od nieterminowo zapłaconych świadczeń stanowią odrębne od świadczenia głównego źródło przychodu, a będąc świadczeniem ubocznym w stosunku do wierzytelności głównej są co do zasady opodatkowane według skali podatkowej. Zauważono, że odsetki są jedynie pośrednio związane z czynnością prawną, z której wynikają, ale to przepis ustawy jest bezpośrednią podstawą roszczenia odsetkowego. Innymi słowy odsetki uzyskują byt niezależny od długu głównego i mogą istnieć nawet po jego wygaśnięciu, zatem należy traktować je jako odrębne od świadczenia głównego źródło przychodu. Mając na uwadze powyższe, zgodnie z wyrokiem odsetki powinny być zaliczone do przychodów z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PI), a jedynym odstępstwem od tej zasady są wyjątki przewidziane wprost w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT.
Komentowany wyrok i przywołana uchwała NSA są kolejnymi profiskalnymi orzeczeniami w zakresie obowiązku kwalifikowania odsetek do innych źródeł przychodu- nawet w sytuacji, gdy należność główna korzysta ze zwolnienia z opodatkowania.
