Należy wskazać, iż co do zasady zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Niemniej, Ordynacja podatkowa przewiduje instytucję ,,zawieszenia” biegu terminu przedawnienia, która to występuje w przypadku ziszczenia się określonych przesłanek wskazanych w ustawie. Jedną z tych przesłanek, wzbudzająca wiele kontrowersji, jest sytuacja, gdy wszczęto postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem zobowiązania podatkowego (art. 70 §6 pkt 1 Ordynacji Podatkowej).
Kontrowersje wokół zawieszenia biegu przedawnienia na skutek wszczęcia postępowania karno-skarbowego wynikają przede wszystkim z faktu, iż w praktyce niezwykle często narzędzie te wykorzystywane jest przez organ podatkowy w momencie zbliżającego się upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Innymi słowy, zdarza się, że rzeczywistą przesłanką, którą to kierują się organu podatkowe, wszczynając postępowanie karno-skarbowe, jest jedynie wydłużenie czasu na merytoryczne zakończenie postępowania podatkowego. Nie bez znaczenia na taką ocenę ma fakt, iż wielokrotnie po wszczęciu postępowania karno-skarbowego nie są podejmowane żadne dalsze kroki w tym zakresie.
Powyższy stan rzeczy wzbudza po stronie podatników liczne wątpliwości, gdyż instrumentalne wszczynanie postępowania karno-skarbowego stanowi w rzeczywistości nadużycie prawa, którego to dopuszcza się organ władzy publicznej.
Co istotne, w wydanym 30 lipca 2020 roku wyroku (połączone sprawy: I FSK 128/20 i I FSK 42/20) Naczelny Sąd Administracyjny, oddalając skargi kasacyjne organu podatkowego, potwierdził, że sądy administracyjne są uprawnione do zbadania, czy w danej sytuacji zasadne jest powoływanie się przez organ podatkowy na zawieszenie biegu terminu przedawnienia za pomocą instytucji wszczęcia postępowania karno- skarbowego. Oddalone 30 lipca 2020 roku skargi kasacyjne organów podatkowych dotyczyły wyroków WSA we Wrocławiu ((sygn. I SA/Wr 365/19 i I SA/Wr 366/19), które to wprost wskazują, iż instytucja wszczęcia postępowania karno- skarbowego nie może być stosowana jako instrument służący jedynie zawieszeniu postępowania podatkowego. Zgodnie z zaskarżonymi wyrokami, test nadużycia w rozpatrywanej kwestii sprowadzać się powinien do prostego pytania: czy w sytuacji, gdyby nie istniał art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej (przewidujący zawieszenie biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego), to czy organy skarbowe dokonałyby wszczęcia postępowania karnego skarbowego? Odpowiedź negatywna świadczyć powinna o nadużycia prawa przez organ skarbowy poprzez bezpodstawne wszczęcie postępowania karno- skarbowego, w sytuacji, gdy nie zaistniały przesłanki pozwalające na zainicjowanie takiej procedury. Przedstawiona w orzeczeniach WSA we Wrocławiu argumentacja pozwala w pewnym stopniu liczyć podatnikom, iż w przyszłości tego typu jedynie instrumentalnie wszczynane postępowania karne nie będą wywoływały skutku w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Niestety, na dzień dzisiejszy nie zostało jeszcze opublikowane pisemne uzasadnienie orzeczenia NSA, oddalającego skargi kasacyjne organu podatkowego wniesione na wyżej wskazane niezwykle korzystne dla podatników wyroki WSA we Wrocławiu. Oczekiwanie na uzasadnienie jest w tym wypadku o tyle istotne, że to od jego treści zależeć może ewentualna zmiana praktyki przez organy podatkowe.
Niemniej, bez względu na nieznaną na chwilę obecną pisemną argumentację NSA, orzeczenie te, jako oddalające skargi kasacyjne organu, stanowi przesłankę pozwalającą stwierdzić, że sądy administracyjne mogą kwestionować zasadność zawieszenia terminu przedawnienia poprzez wszczęcie postępowania karno- skarbowego. Przy czym, z dużą dozą prawdopodobieństwa problem nadużycia instytucji karno-skarbowych będzie respektowanany dopiero na etapie kontroli sądowej decyzji. Nie można także zapominać o tym, że ewentualne rozstrzygnięcie w przedmiocie nadużycia prawa będzie rozpatrywane kazuistycznie w zależności od stanu faktycznego zaprezentowanego w danej sprawie.
