W sytuacji, gdy jedyny udziałowiec spółki z o.o. jest także jej jedynym członkiem zarządu, to co do zasady nie może go łączyć ze spółką stosunek pracowniczy. Mianowicie zawarte w ten sposób umowy o pracę pozbawione są kluczowych elementów konstrukcyjnych istotnych z perspektywy tego rodzaju stosunków prawnych.
Podstawa prawna
Zgodnie z art. 22 K.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określnego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem (…).
Natomiast zgodnie z brzmieniem art. 3 oraz 3 1 Kodeksu pracy pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia ona pracowników. Za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba.
Z treści przepisów jasno więc wynika, że pracownika i pracodawcę musi łączyć stosunek podporządkowania. Tożsamość stron umowy o pracę sprawia, że w praktyce podporządkowanie w takiej sytuacji jest czysto fikcyjne, gdyż wspomniane w przepisach kierownictwo członek zarządu miałby sprawować sam nad sobą. W takim przypadku nie można mówić o stosunku pracowniczym, a co za tym idzie zawarcie umowy o pracę jest niedopuszczalne.
Stanowisko orzecznictwa
Potwierdzenie tego poglądu znajdujemy przykładowo w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2001 roku (sygn. akt: II UKN 268/00), zgodnie z którym:
,, Jednoczesne wykonywanie przez tę samą osobę względem siebie samej uprawnień kierowniczych (kompetencji do wydawania sobie poleceń dotyczących pracy) i obowiązków wynikających z podporządkowania się tym poleceniom (w tym między innymi stosowania wobec siebie samej sankcji za naruszenie obowiązków pracowniczych) nie jest ani prawnie, ani faktycznie, ani logicznie, ani funkcjonalnie możliwe. (…) Jedyny wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może świadczyć pracę na rzecz tejże spółki, jako prezes jednoosobowego jej zarządu, tylko poza stosunkiem pracy, a zatem na innej niż umowa o pracę podstawie.”
W związku z powyższym spółka należąca do jednego udziałowca, który to pełni zarazem funkcję jedynego członka zarządu, nie może być jego pracodawcą. Warto zaznaczyć przy tym, że zgodnie z aktualną linią orzeczniczą analogiczne zasady mają również zastosowanie do wspólników spółek z o.o. posiadających niemal całość udziałów w spółce (np. 95-99% udziałów).
Asystent działu prawnego
Klaudia Kalczyńska
